ابن‌جندی ابوالحسن احمد بن محمد نهشلی بغدادیاِبْنِ جُنْدی، ابوالحسن احمد بن محمد بن عمران (یا عمر) بن موسی بن عروة بن جراح بن علی بن زید بن بکر بن حریش نَهْشَلی بغدادی، محدث شیعی (۳۰۶-۳۹۶ق/۹۱۸-۱۰۰۶م) است. ۱ - معرفیتولد او را در ۳۰۵ و ۳۰۷ ق نیز گفته‌اند. نجاشی او را استاد خویش خوانده و می‌گوید ابن جندی واسطه ما با شیوخ روزگار خویش است. ابن جندی آخرین فرد بازمانده از اصحاب ابن صاعد در بغداد بود. [۳]
ذهبی محمد، میزان الاعتدال، ج۱، ص۱۴۷، به کوشش علی محمد بجاوی، بیروت، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۲م.
۲ - مشایخاو از ابوالقاسم بغوی، ابوبکر بن ابی داوود، یحیی بن محمد بن صاعد، ابوسعید عدوی، یوسف بن یعقوب نیشابوری و دیگران روایت کرده و نخستین استماع وی در ۳۱۳ق/ ۹۲۵م بوده است. وی به سبب داشتن مذهب تشیّع مورد طعن بوده و بعضی او را در روایت ضعیف خوانده‌اند. ۳ - راویاناز ابن جندی، ابوالقاسم ازهری، حسن بن محمد خلال، محمد بن مخلد وراق، محمد بن عبدالعزیز برذعی، احمد بن محمد عتیقی، محمد بن احمد بن موسی شیرازی، حسین بن قاسم کوکبی، ابن عزور و دیگران روایت کرده‌اند. [۵]
خطیب بغدادی احمد، شرف اصحاب الحدیث، ج۱، ص۱۰۰، به کوشش محمد سعید خطیب اوغلی، آنقره، ۱۹۷۱م.
۴ - جایگاه رجالیبه گفته ازهری ابن جندی کتاب دیوان الانواع را از مؤلف آن ابن ابی حاتم شنیده، اما ابوعبدالله بن آبنوسی گفته است که این کتاب از سماعات او نیست، بلکه شباهت اسمی گردآورنده کتاب با اسم ابن جندی باعث ادعای ابن جندی در سماع آن گردیده است. [۸]
خطیب بغدادی احمد، شرف اصحاب الحدیث، ج۱، ص۱۰۰، به کوشش محمد سعید خطیب اوغلی، آنقره، ۱۹۷۱م.
[۹]
ذهبی محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۵۵۶، به کوشش شعیب الارنؤوط و اکرم بوشی، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
طوسی ، ابن جندی را در زمره راویانی دانسته که از ائمه شیعه حدیث نقل نکرده‌اند. آنچه را که ابن جندی روایت کرده، از نوع احادیث حسان شمرده‌اند. ۵ - درگذشتابن جندی در جمادی‌الآخر ۳۹۶/فوریه ۱۰۰۶ درگذشت. ۶ - آثارالفوائد الحسان الغرائب، که از وجود نسخه خطی آن در کتابخانه ظاهریه، شم ۴۵۱۷، از برگ ۱ تا ۹ آگهی داریم [۱۲]
سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۱، ص۴۴۲، ترجمه محمود فهمی حجازی، ریاض، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
کتاب الانواع؛ کتاب الخط؛ کتاب الرواة و الفلج، کتاب عقلاء المجانین، کتاب العین و الورق؛ کتاب الغیبة؛ فضائل الجماعة و ماروی فیها و الهوالف. [۱۴]
آقابزرگ، الذریعة، ج۲، ص۴۴۹.
[۱۵]
آقابزرگ، الذریعة، ج۱۱، ص۲۵۶.
[۱۶]
آقابزرگ، الذریعة، ج۱۵، ص۳۰۰.
[۱۷]
آقابزرگ، الذریعة، ج۱۵، ص۳۷۳.
۷ - فهرست منابع(۱) آقابزرگ، الذریعة. (۲) خطیب بغدادی احمد، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق/ ۱۹۳۰م. (۳) خطیب بغدادی احمد، شرف اصحاب الحدیث، به کوشش محمد سعید خطیب اوغلی، آنقره، ۱۹۷۱م. (۴) ذهبی محمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب الارنؤوط و اکرم بوشی، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م. (۵) ذهبی محمد، العبر، به کوشش ابوهاجر محمد زغلول، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م. (۶) ذهبی محمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد بجاوی، بیروت، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۲م. (۷) سزگین، تاریخ التراث العربی، ترجمه محمود فهمی حجازی، ریاض، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م. (۸) طوسی محمد، رجال، به کوشش محمد کاظم کتبی، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م. (۹) نجاشی احمد، رجال، بمبئی، ۱۳۱۷ق/ (۱۸۹۹م. ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن جندی»، ج۳، ص۱۰۴۴. |